Gevaarlijke situatie Van Starkenborghkanaal door onwetenheid van provincie Groningen
(Uit: Gezinsbode, woensdag 28 juli 1999)
Kenners van de oorlogsgeschiedenis van de stad Groningen zullen zich er niet over verbazen, maar de bodem van het Van Starkenborghkanaal moet nog bezaaid liggen met resten van granaten, explosieven, kogels en ander oorlogstnig. De provincie Groningen is daar ook achter gekomen, nadat bij baggerwerkzaamheden een gevaarlijke situatie dreigde te ontstaan. Bij het baggerwerk was allerlei oorlogsgoed boven gekomen. Maar dat was niemand opgevallen omdat het onder de smurrie zat. Het werd naar een stortplaats gebracht bij Zuidhorn, waar het opdroogde en het oorlogsmateriaal bloot kwam te liggen. Inmiddels was het op de onbeschermde stortplaats al een komen en gaan van souvenirjagers.
De provincie Groningen heeft daarom het baggerwerk in het Van Starkenborghkanaal stilgelegd en verplaatst naar een veilige plek bij Aduard. Zij laat nu onderzoeken hoe het kanaal op een veilige manier uitgebaggerd kan worden. Naar het zich laat aanzien kan dit een forse financiële tegenvaller opleveren.
Belangrijke vaarroute
Het Van Starkenborgh kanaal is een belangrijke vaarroute en moet worden aangepast aan de steeds groter wordende binnenvaartschepen. Vandaar dat er baggeraars aan het werk zijn, bruggen verhoogd worden en sluizen aangepast. Dit moet ook gebeuren in het deel dat door de stad Groningen loopt en daarom waren baggeraars hier de afgelopen weken vlijtig aan het werk.
Net dit deel van het kanaal vormde tijdens de oorlog een belangrijke verdedigingslinie van de Duitsers. Toen de geallieerden in april 1945 de stad naderden, bliezen ze de bruggen op en verschansten zich achter het kanaal, in een laatste wanhopige poging nog wat van het Derde Rijk overeind te houden. Ze hoopten Delfzijl nog te kunnen behouden, een van de laatste havensteden waarover ze nog konden beschikken.
Robert Boxem van de stichting oorlogs- en verzetsmateriaal in Groningen schat dat de Duitsers en Canadezen zeker twee of drie dagen een kleine loopgraven oorlog hebben uitgevoerd vanaf de weerszijden van het kanaal. Onder meer met mortiergranaten trachtten de Canadezen de Duitsers te verdrijven. 'Je kunt er vanuit gaan dat er nogal wat granaten in het water zijn terecht gekornen. En je weet natuurlijk niet wat er allemaal in het water is gegooid, bijvoorbeeld toen de Duitsers zich overgaven. Ik denk dat er ter hoogte van de bruggen ook wel wat niet ontplofte explosieven in het water zijn gekomen. Die kunnen nog steeds gevaarlijk zijn.'
Boxem haalt diverse boeken uit de kast waarin kaarten staan afgedrukt van de Duitse verdedigingslinies. Rondom het Van Starkenborghkanaal staat het tjokvol lijntjes met kruisjes. Het verzet probeerde tijdens de bezetting zo veel mogelijk dat soort informatie door te spelen naar de Duitsers (? Lijkt mij foutje!), de geallieerden zelf maakten luchtfoto's. 'Je kunt natuurlijk zeggen dat de provincie zich had moeten realiseren dat het kanaal vol gevaarlijk materiaal lag', steltBoxem vast. 'Aan de andere kant, het lag rond de stad Groningen vol met verdedigingswerken. Het wemelt van de plaatsen waar je wel wat oorlogsmateriaal kunt vinden. Dus het gaat misschien wat ver om iedere keer uitgebreide voorzorgmaatregelen te nemen.'
Woordvoerder Hans van der Veen van de provincie neemt de zaak in ie der geval laconiek op. 'Ach ja, je weet pas wat er op de bodem ligt als je het naar boven haalt, nietwaar? We zijn er niet echt van geschrokken, de baggeraars ook niet. We zijn wel wat gewend. Er ligt altijd van alles op de bodem van zo'n kanaal, gestolen auto's, allerlei troep en ook wel eens munitie en ander oorlogstuig. Dat was nu echter in zo'n grote mate, dat we maar wat voorzorgsmaatregelen hebben genomen.
Burgerneester Klaassen van Zuidhorn is zich wel een rotje geschrokken, toen duidelijk werd wat voor ex plosief materiaal er op de stortplaats in zijn gemeente lag. Hij belegde meteen een persconferentie om de bevolking op te roepen gevonden wapens en munitie bij de politie in te leveren. Hoeveel mensen er op de stortplaats zijn geweest, is niet bekend. 'Wij hebben twee mensen gesproken die op de stortplaats zijn geweest en wat hebben gevonden, maar die hebben ook allemaal andere mensen gezien.'
Hoewel Klaassen met de brokken zit doordat inwoners van zijn gemeente met gevaarlijk materiaal aan de haal zijn gegaan, wil de Zuidhorner burgemeester niet gaan zwartepieten naar de provincie. 'We hebben in gezamenlijk overleg besloten om de stortplaats hier te gebruiken en in goed overleg maatregelen genomen nu het even verkeerd dreigde te gaan.'
(Kaartje ontbreekt: Tijdens de oorlog zijn door het verzet en de geallieerden kaarten gemaakt van de verdedigingslinies rond Groningen. Duidelijk is te zien dat rond het Van Starkenborghkanaal allerlei versterkingen zijn aangebracht. Deze kaart is afkomstig uit het boek 'Met de blik naar boven' dat M.H. Huizinga schreef over de oorlogshandelingen in en rond Groningen.)