(Dagblad van het Noorden, woensdag 1 oktober 2003)
Door Wim jassies
ADUARD - In 1997 verscheen het standaardboekwerk over de Groningse schilder Hermannus Collenius (1650-1723). Voor de toenmalige conservator van de borgen Verhildersum en Menkema, Freerk J. Veldman, was het zo ongeveer zijn levenswerk. In dat schitterende boek staat op pagina 139 een portret van Christina Emerentiana van Berum (1676-1740).
Ze werd geboren op de borg Luinga (Bierurn) en woonde na haar huwelijk met Evert Joost Lewe van Aduard op de borg 't Huis te Aduard. De afgelopen zomer trof Veldman tijdens een excursie Jakob Loer van de Historische Vereniging Aduard. "Of de vaag geschilderde borg rechts op de achtergrond van de geportretteerde misschien niet 't Huis te Aduard zou kunnen zijn?"
Loer heeft argumenten om rdie vraag met 'ja' te beantwoorden. Van 't Huis te Aduard zijn namelijk geen afbeeldingen bekend. Alleen op de vermaarde borgenkaart van Beckeringh staat een tekening van 't Huis te Aduard. Maar waar op die kaart de andere borgen er in alle pracht en praal bijstaan, lijkt 'tHuis te Aduard meer op een eenvoudig optrekje. "Vermoedelljk de stallen of een personeelswoning", denkt Jakob Loer nu. Maar bij goede bestudering van die tekening is te zien dat boven dit simpele pand twee schoorstenen uitsteken. "Die moeten van de borg zijn", stelt Loer. "Ik denk dat Lewe op het moment dat Beckeringh die kaart tekende niet erg populair was en hij hein een poets wilde bakken."
Voor Loer was de opmerking van Veldman in elk geval aanleiding zijn gigantische archief door te spitten. Daarbij stuitte hij onder meer op een boek over Philips Vingboons (1607-1678), architect van landhuizen in die tijd. "Op het schilderij komen wij typische kenmerken tegen van deze architect", aldus Loer. "Dat was voor mij de eerste aanwijzing. Verder is natuurlijk een feit dat deze vrouw was getrouwd met Lewe en in Aduard woonde. Ik kan me niet voorstellen dat ze zich voor een andere borg liet portretteren. Zeker is, dat het niet de borg in Bierurn is."
't Huis te Aduard heeft tussen de Burgemeester Seinenstraat en de Kloosterstraat gestaan. De archeoloog dr. Albert Eggens van Giffen (18841973) heeft in de vorige eeuw bij opgravingen naar restanten van het klooster delen van de noorder- en zuidermuur van de borg gelokaliseerd.
Op een oude luchtfoto zijn de contouren van de lange, brede oprijlaan van de borg te zien. "In 1815", weet Loer, "is de borg afgebroken en gesloopt. De inboedel en de bomen in het parkbos werden verkocht. Alleen de naam Bosweg herinnert er nog aan. De hele geschiedenis van 't Huis te Aduard werd in één keer van de kaart geveegd.
(Foto ontbreekt: Jacob Loer, op deze archieffoto met zijn zoontje Eric op de arm, vond in zijn archief aanwijzingen dat het gebouw op het schilderij het huis te Aduard moet zijn.
© Archief/ DvhN)
(Foto ontbreekt: Een scan van het portret van de hand van de schilder Herman Collenius, met rechts naast de geportretteerde Christina Emerentiana van Berum de contouren van het huis te Aduard.)