(Dagblad van het Noorden, dinsdag 8 juli 2003)
Door Christiaan Schutte
ADUARD - Vroeger kwamen de dorpelingen door de vooringang, later achterom en tegenwoordig loopt iedereen pand Zuiderpoort in Aduard voorbij. Dat moet veranderen vindt de Stichting Zuiderpoort klooster Aduard, die plannen heeft om het historische pand dat onder meer gerechtsgebouw, herberg en dokterswoning is geweest. te exploiteren. Achter het (nu nog) anoniem ogende exterieur gaan verrassende bouwelementen schuil die elk een eigen verhaal vertellen en soms nauw zijn verweven met de geschiedenis van Aduard.
Voorzitter Douwe-Anne Walsma van de stichting, penningmeester Warmolt Brouwer en adviserend architect RoeI Kouwen weten inmiddels vrij veel van de geschiedenis al kent het pand nog genoeg geheimen. Zo is niet exact bekend wanneer het is gebouwd. "Er zijn twee besluiten uit respectievelijk 1597 en 1602 van de provincie waarin staat vermeld dat zij op deze plek een rechtshuis laat neerzetten". aldus Brouwer.
Zeker is echter dat dit gebeurde in een woelige tijd waarin de Spanjaarden net hun hielen hadden gelicht in het Noorden en het protestantisme zich verbreidde. Hoewel Aduard nog lange tijd een roomse enclave zou blijven. betekende het wel dat de dagen van het befaamde Aduarder klooster waren geteld. Het immense gebouwencomplex werd gefaseerd afgebroken met uitzondering van de voormalige ziekenzaal voor monniken waarin nu de Nederlands Hervormde kerk is gevestigd.
De zuidelijke poort van het klooster ontsprong de dans niet (het werd gesloopt in 1642) en de naam van het pand Zuiderpoort suggereert ten onrechte dat er een verband zou zijn met het klooster. "De naam is niet meer dan een knipoog. Pand en klooster hebben niets met elkaar te maken, of het moet zijn dat het pand deels is gebouwd op de fundering van de poort". legt Brouwer uit. "Maar dat wisten we nog niet toen wij de stichting oprichtten en het pand kochten. En omdat de stichting toch een naam moest hebben kozen wij voor Zuiderpoort", vult Kouwen aan."
Historisch onderzoek leert dat de redger (rechter) destijds zijn intrek nam in het gebouw en de scepter zwaaide over de rechtsstoel (het rechtsgebied) waar voorheen geestelijken de dienst uitmaakten. Een feodale en lucratieve bedoening weet Kouwen. "De gewone burger had weinig te vertellen en een zekere corruptheid was het systeem niet vreemd." Omdat een rechtshuis een groot deel van de tijd leeg staat, werd na verloop van tijd besloten om het pand tevens in te richten als herberg.
Toen in de Franse tijd het kantongerecht werd gehuisvest in Zuidhorn (1803), verloor het Aduarder rechtshuis definitief zijn oude functie. Wel deed het gebouw nog dienst als respectievelijk gemeentehuis, winkel en dokterswoning. Ondanks dat het pand veel transformaties heeft ondergaan. is de structuur nog aardig intact. Zoals !bijvoorbeeld de oude renaissance houten kap, de uit kloostermoppen opgetrokken muur en de indeling.
(Foto ontbreekt: Ondanks dat pand Zuiderpoort verscheidene metamorfoses onderging bleven structuur en veel bouwelementen bewaard. Typerend zijn de keldergewelven. de houten kap uit de renaissance en de bovenzaal die lange tijd werd gebruikt voor allerlei activiteiten waaronder bruiloftsfeesten.
© DvhN/Corné Sparidaens)