Boerderij te snel gesloopt?

(Uit: Westerkwartier, dinsdag 16 mei 2000)

DEN HAM - In een brief aan het college van B en W van de gemeente Zuidhorn heeft de Stichting tot Behoud van Aduarder Monumenten haar ongenoegen uitgesproken over de sloop van de boerderij Lageweg 5 te Den Ham. In de brief wordt kritiek geleverd op de gevolgde procedure en op de wijze waarop de sloop is uitgevoerd en het sloopmateriaal al of niet is afgevoerd. Bij dat materiaal waren volgens de Stichting nog onderdelen die bewaard hadden kunnen blijven om voor eventuele restauraties van andere panden le gebruiken. De Stichting wil graag weten hoe een en ander in zijn werk is gegaan.

Geschiedenis boerderij Lageweg 5

Bij de Stichting tot Behoud van Aduarder Monumenten bestond het vermoeden dat deze boerderij al vrij oud was en wel eens afkomstig kon zijn uit het bezit van het voormalig klooster Aduard. De Stichting heeft ren onderzoek ingesteld en dit vermoeden bleek te worden bevestigd. Hieronder volgt het resultaat.

Geschiedenis

Begonnen werd met opzoeken van de huidige kadastrale aanduiding en de eigenaar. Aan de hand van de kadastrale legger kon vervolgens de vorige eigenaar gevonden worden tot de eerst bekende eigenaar volgens het kadaster. Dit bleek te zijn Jan Jacobs Dijkstra, landbouwer te Den Ham¹. Jan Jacobs (de naam Dijkstra heeft hij later aangenomen) werd geboren te Feerwerd en gedoopt aldaar op 13 juli 1759 als zoon van Jacob Derks en Aaltje Jans. Hij overleed te Den Ham op 25 september 1836. Hij was in de eerste echt getrouwd te Den Ham op 21 april 1799 met Boukje (ook wel Bouwkje genoemd) Egberts (overleden te Den Ham op 10 juli 1814)². Daama hertrouwde hij te Aduard op 4 oktober 1815³ met Geertje Jans Datema, weduwe van Jan Hemsing. Uit geen van zijn beide huwelijken zijn er kinderen geboren. In zijn testament heeft Jan Jacobs Dijkstra als erfgenamen aangewezen de kinderen van zijn broer Folkert Jacobs (die zich Folkerts noemen i.p.v. Dijkstra). Deze laten de boerderij en bijbehorend land in 1836 op een openbare verkoop veilen⁴. In deze acte wordt verwezen naar een acte verleden voor burgemeester en raad van Groningen d.d. 3 februari 1758. In deze acte⁵ verkoopt de stand Groningen een boerderij te Den Ham aan Douwe Jans en Geesje Wijbes (oak wel Geesje Wijbes Strikkers genoemd)⁶. In de atlas van Siemens⁷ wordt in 1721 genoemd als landgebruiker Cornelis Temmes en Renske Jans en in 1755 Douwe Jans. Douwe Jans trouwt te Den Ham op 29 juni 1755 met Geesje Wijbes. Nadat alle kloostelanderijen geconfisceerd waren is er een verdeling gemaakt tussen de provincie en de stad Groningen. De boerderij in Den Ham kwam daarbij aan de stad die hem in 1758 verkocht aan de dan zittende pachters⁸.

Op 5 januari 1766 wordt in Den Ham het voorgenomen huwelijk afgekondigd tussen Harm Hindriks en Geesje Wijbes, weduwe van Douwe Jans. Het huwelijk wordt voltrokken op 12 januari van dat jaar. Op 6 januari 1766 wordt er een acte opgemaakt waarbij de kinderen uit het huwelijk tussen Douwe Jans en Geesje Wijbes uitgekocht worden⁹. Geesje wordt daarbij in het bezit gesteld van de boerderij met de beklemming van het daaronder gelegen land. In ruil daarvoor moet zij de kinderen tot hun achttiende verjaardag onderhouden en leren lezen en schrijven. Wanneer ze 18 jaar zijn moet aan elk van hen een bedrag van vijftig gulden uitgekeerd worden. De overlijdensdatum van Geesje Wijbes valt (nog) niet te achterhalen, maar 7 mei 1789 wordt te Den Ham het voorgenomen huwelijk afgekondigd tussen Harm Hindriks van Den Ham en Boukje Egberts van Usquert die vervolgens op 7 juni trouwen. Uit het huwelijkscontract tussen Harm Hindriks en Boukje Egberts¹⁰ blijkt dat Harm en Geesje nog twee kinderen hadden.

Hoogstwaarschijnlijk moet er rond het tweede huwelijk van Harm Hindriks weer een acte opgemaakt zijn over de verdeling van de nagelaten bezittingen van Geesje. Dit moet nog uitgezocht worden. Vervolgens wordt op 7 april 1799 het voorgenomen huwelijk afgekondigd tussen Boukje Egberts, weduwe van Harm Hindriks met Jan Jacobs van Feerwerd. Bouke heeft de boerderij ingebracht in haar huwelijk met Jan Jacobs. Op 20 april 1789 wordt er een afkoopbrief opgemaakt, waarbij de mindejarige kinderen van Harm Hindriks bij Geesje Wijbes Strikkes worden uitgekocht. Harm Hindriks alle goederen die hij mandelig met zijn overleden echtgenote heeft bezeten. In ruil daarvoor moet Harm de kinderen op 1 mei 1791 een bedrag van f 1650, uitkeren en verder nog een bedrag van 36 gulden en 18 stuivers wegens een verkocht gouden oorijzer van Geesje¹¹. Hiermee zijn we weer aangeland bij het begin van dit verhaal.

De kopers in 1836 zijn Sibrand Klazens Iwema, landbouwer, wonende onder Leegkerk en zijn echtgenote Jantje Raangs Raangs voor veertienduizend gulden. Als volgende eigenaren vinden we in de kadastrale legger Raang Iwema, logementhouder te Den Ham, getrouwd met Geeske Homan¹². Vervolgens Siebrand Iwema¹³, Raang Iwema¹⁴, Siemen Hermannus Iwema¹⁵ , Cornelis Spelt¹⁶ en Henricus Cornelis Laan¹⁷. De laatste is nog steeds eigenaar. Ten tijde van de verkoop door de stad in 1758 was het land beklemd. In het begin van deze eeuw wordt als blote eigenaar venneld Jhr.Mr. JTA. Quintus, president van het Gerechtshof te Leeuwarden. De dochter van jhr. Quintus, jvr. C.S. Hooft Graafland-Quintus verkoopt op 24 oktober 1963 de eigendom in beklemrechtelijke zin aan Raang Iwema Sybrandszoon, gehuwd met Trientje Boer¹⁸.

Thijs ljzerman

1) Perceelsgewiize kadastrale legger gem. Aduard ('Kad. Legger') art. 59.
2) Overlijdens register 1814 gem. Aduard, acte nr. 25.
3) Huwelijksregister 18 1 5 gem. Aduard, acte nr. 9.
4) Rijksarchicf Groningen (RAG) toegang 99, inv. nr. 102 (archief notaris F.I. Abresch te Zuidhorn).
5) Gemeentearchief Groningen (GAG), recht. atchief III_x_ 145, fiche nr. 1554.
6) Geesic Wijbcs, ged. Groningen (A-kerk) 13 angustus 1727, d.v. Wijbe Geerts en Geertjen Harstes.
7) Toelichting behorende bij de historische Atlas van de provincie Groningen door S.W. Siemens ('Siemens), bezittingen van het voonnalig klooster Aduard, nr. 83.
8) De boerderij staat op kaart 50 van de Atlas van de Stadslanden met als pachters Douwe Jans en Geesje Wijbes
9) RAG, toegang 735, inv.nr. 193: Gerechten in Het Westerkwarder, gerecht van Aduard.
10) RAG, toegang 734, inv. nr. 81 1: Gerechten in Hunsingo, gerecht van Warffurn en Brede. Acte d.d. 30 april 1789.
11) RAG, toegang 735, inv.nr. 174.
12) Kad. Legger Aduard, art. 798.
13) Kad. Legger Aduard, art. 1170.
14) Kad. Legger Aduard, art. 95 en 97.
15) Kad. Legger Aduard, art. 1661.
16) Kad. Legger Aduard, art. 2165.
17) Kad. Ugger Aduard, art. 2363.
18) Acte d.d. 24 oktober 1963 t.o.v. not. G. Smits te Groningen. Overgeschreven hypotheekkantoor Groningen in deel 1743 nr. 34.

Terug naar Aduard in het Nieuws